Stany zapalne w przewodzie pokarmowym psa

Często udając się do lekarza weterynarii z naszym zwierzakiem, dowiadujemy się, że w obrębie jakiegoś narządu rozwija się stan zapalny.
Zapalenie czym jest i dlaczego jest tak ważne dla życia zwierząt oraz ludzi dowiecie się z tego artykułu. Zapraszam do lektury.

Zapalenie jest złożonym, dynamicznym i ściśle uporządkowanym procesem, który broni ustrój przed czynnikami szkodliwymi za równo tymi zewnątrzpochodnymi jak wirusy czy bakterie tak i wewnątrzpochodnymi.

Kaskada całego stanu zapalnego jest dość skomplikowana. Cały proces pokazany jest schemacie poniżej.

Schemat 1. Przebieg procesu zapalnego (Petil i in., 2019).

Za odpowiedź immunologiczną oraz cały proces zapalny odpowiadają cytokiny . Należą one do białkowych mediatorów międzykomórkowych, których głównym zadaniem jest regulowanie procesów wzrostu, różnicowania, migracji oraz apoptozy komórek . Odgrywają również niezmiernie ważne zadanie w reakcjach odpornościowych organizmu, procesach zapalnych, rozwoju-regeneracji-utrzymania równowagi między tkankami. Wszystkie cytokiny są od siebie zależne, gdzie podczas produkcji jednych hamują się inne i odwrotnie.

Stan zapalny u zwierząt ma dokładnie opisane objawy , do których należą:
- wzrost temperatury,
- zaczerwienienie wynikające z rozszerzenia naczyń krwionośnych,
- obrzmienie w skutek gromadzenia się płynu wysiękowego.

Pojawia się ból ponieważ tkanki są napięte oraz zaczynają działać substancje chemiczne uwalniane podczas zapalenia, ponadto może dochodzić do upośledzenie funkcji tkanki w której rozwija się zapalenie.
Po uszkodzeniu tkanki dochodzi do rozwoju reakcji zapalnej.

Wcześniej wspominany wysięk zapalny to mętny płyn . Często można go zaobserwować w jamach ciała czy też na błonach śluzowych, a podczas zejścia zapalenia może dochodzić do powstania blizny.
Zapalenie może się szerzyć czy to przez naczynia krwionośne i chłonne lub przez kontakt bezpośredni np. przez drogi moczowe.

Zapalenia można sklasyfikować biorąc pod uwagę trzy zasadnicze kryteria:

Biorąc pod uwagę czas trwania, zapalenia dzielimy na:

Jednostki chorobowe często diagnozowane w gabinecie lekarza weterynarii to choroby żołądkowo-jelitowe u psów, wywołane stanem zapalnym (wykres 1.).

Źródło: opracowanie własne na podstawie Volkmann i in., 2017.

Głównymi objawami chorób żołądkowo-jelitowych u psów są biegunki lub wymioty , trwające od 1 do 2 tygodni, podbarwione żółcią oraz mogące zawierać skrzepy krwi. Częstotliwość wymiotów jest różna od kilku epizodów tygodniowo do kilku dziennie. Oczywiście istnieją rasy predysponowane jak:
- pudel miniaturowy,
- shih-tzu,
- norweskie lundehundy.

Ryzyko rozwoju zapalenia żołądka wzrasta jeśli zwierzę jest narażone na długotrwałe działanie leków, substancji chemicznych (również tych zawartych w karmie) jak również w wyniku nadmiernej kwasowości w żołądku spowodowanej np. nieprawidłowym żywieniem .

Do głównych objawów jakie powinny zaniepokoić właściciela należą:
- utrata masy ciała,
- biegunka,
- wymioty,
- jadłowstręt,
- zatwardzenie,
- zmiany w zachowaniu (narastająca flustracja/agresja lub stany posmutnienia) czy odgłosy przelewania się w jelitach (bulgotanie).

Ważne jest aby pamiętać, że w przypadku wymiotów może dojść do zachłystowego zapalenia płuc lub zmian w obrębie jelit, a zwierzęta, które są osłabione bądź występują u nich choroby współistniejące mają większą szansę na to powikłanie.

Najczęściej obserwowanymi przyczynami stanów zapalnych żołądka i jelit są błędy żywieniowe ale także m.in. toksyny, pasożyty czy długotrwała terapia NLPZ (niesteroidowymi lekami przeciw zapalnymi).
Należy pamiętać, że przewlekłe narażenie na alergeny (np. pokarmowe) jak i reakcje alergiczne także mogą powodować przewlekłe zapalenie żołądka i inne zmiany w obrębie układu pokarmowego.
Ponadto zjadanie odpadków (zepsute, spleśniałe produkty) czy kamieni, żwirku czy innych rzeczy niejadalnych może powodować zatrucia i stany zapalne przewodu pokarmowego.

Najczęstszymi objawami zatrucia pokarmowego u psów będą:
- wzdęcie żołądka,
- krótkotrwały brak czynności żołądka,
a niebezpiecznym i potencjalnym następstwem może okazać się ostre zapalenie trzustki . W takim przypadku psy powinny być stale monitorowane pod kątem polifagii oraz pica.

Ciała obce również są niebezpiecznym czynnikiem do wystąpienia procesu zapalnego, które w skutek uszkodzenia ścian żołądka może doprowadzić do ostrego zapalenie błony śluzowej żołądka, wymiotów, owrzodzeń żołądka i innych zmian biochemicznych związanych z niedrożnością górnego odcinka przewodu pokarmowego. W skutek długotrwałych wymiotów może dojść do zapalenia przełyku.

Zaburzenia trawienia często obserwowane są u psów dorastających czy starszych ale również u ras z wrażliwym przewodem pokarmowym. W stanach zapalnych żołąda i jelit często dochodzi do niewłaściwego – przyspieszonego lub spowolnionego przejścia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Wynikiem tego są biegunki.
Terapia dietetyczna , zarówno domowa jak i komercyjna, będzie opierała się o produkty łatwostrawne z ograniczoną ilość tłuszczu. Nieodpowiednio wchłaniane kwasy tłuszczowe będą stymulowały ilość wydzielanej wody co w konsekwencji będzie nasilało biegunki.

W leczeniu zapalenia jelit (cienkie i grube) skuteczne okazują się być diety eliminacyjne (oparte o jedno źródło białka) lub diety komercyjne z hydrolizowanym źródłem białka.
Pojęcie hydrolizowanego białka oznacza, że łańcuch białkowy został enzymatycznie podzielony na krótsze elementy – polipeptydy. Sucha karma dla psa z hydrolizowanym białka traci na smakowitości i jest droższa w stosunku do innych karm . Jeżeli u psów pojawiają się biegunki lub zmiany skórne może być to sygnał do nadwrażliwości na dany składnik lub alergii pokarmowej. Aby wykryć źródło alergenów lub nietolerancji, oprócz szczegółowego wywiadu dietetycznego, warto zastosować dietę eliminacyjną z wykorzystaniem alternatywnego źródła białka lub z hydrolizowanym białkiem jako element diagnostyczny.

W kontekście prawidłowo funkcjonującego układu pokarmowego bardzo ważną rolę odgrywa włókno.
 Włókno pokarmowe dzielimy na rozpuszczalne i nierozpuszczalne. Włókno rozpuszczalne często charakteryzuje się jako lepkie – fermentujące, a nierozpuszczalne jako nielepkie – niefermentujące.
Za pomocą włókna znajdującego się w karmie można kontrolować konsystencję oraz ilość kału wydalanego przez psa. Odpowiedni stosunek włókna nierozpuszczalnego do rozpuszczalnego jest w stanie regulować pracę przewodu pokarmowego oraz formować kał odpowiedniej konsystencji.
Celuloza jest włóknem wolnofermentującym i posiada właściwości zwiększające masę kału. Pektyny posiadają właściwości rozwalniające ponieważ jest szybkofermentującym rodzajem włókna.
Zwiększona ilość pobieranego przez psy rozpuszczalnego włókna powoduje powstawanie luźnego kału, natomiast nadmiar nierozpuszczalnego włókna, powoduje większą ilość wydalanego kału.
Zawartość włókna w diecie wykazuje również wpływ na ilość wydalanego kału i jego strukturę, prawdopodobnie poprzez zmniejszenie strawności składników pokarmowych oraz zdolność włókna do wiązania wody.

W przypadku stanów zapalnych żołądka oraz jelit doskonałym uzupełnienie będzie uzupełnienie diety w babkę płesznik, siemię lniane czy otręby owsiane, które będzie przynosiła korzystne efekty w przypadku biegunek u psów.

Ogólnie zaleca się stosowanie włókna ulegającego fermentacji zamiast włókna niefermentującego:

- ze względu na właściwości żelujące i wiążące kwasy tłuszczowe,
- rozpuszczalne włókno jako źródło składników dla flory bakteryjnej wytwarza kwas masłowy - źródło energii dla kolonocytów oraz kwas octowy i propionowy (obniżają pH i tym samym wzrost chorobotwórczych patogenów w okrężnicy).

Wraz z utratą wody z organizmu może dochodzić do stanów niedoborowych witamin rozpuszczalnych w wodzie, głównie witamin z grupy B oraz składników mineralnych (magnez, potas, sód, fosfor). Stany niedoborowe również mogą zaburzyć funkcjonowanie organizmu oraz wydłużyć proces rekonwalescencji.

Pacjenta karmimy częstymi lecz małymi porcjami. Reakcję na nowo zalecona dietę ocenia się po stosowaniu jej przez okres 2- 3 tygodni.

Minimalizowanie stresu zwierząt z występowaniem stanów zapalnych w organizmie i jak najszybsza pomoc w ustabilizowaniu patologii u obrębie układu pokarmowego jest niezmiernie ważna, gdyż każdy dyskomfort wpływa na dobrostan naszego pupila.

Źródła:

Chechlińska M., 2003. Rola cytokin w procesie nowotworzenia. NOWOTWORY Journal of Oncology, 53(6): 648–659.

Marks S.L., Laflamme D.P., McAloose D., 2002. Dietary trial using a commercial hypoallergenic diet containing hydrolyzed protein for dogs with inflammatory bowel disease. Vet Ther. 23: 109–118.

Lasek O. 2019. Rola włókna w żywieniu psów. Weterynaria w praktyce, wydanie specjalne 12/2019, 14-21.

Petil KR., Mahajan UB., Unger BS., Goyal SN., Belemkar S., Suraja SJ., Ojha S., Patil ChR. 2019. Animal Models of Inflammation for Screening of Anti-inflammatory Drugs: Implications for the Discovery and Development of Phytopharmaceuticals. International Journal of Molecular Science, 20, 4367.

Patofizjologia, Maśliński S., Ryżewski J., PZWL, 2010, 5minut Konsultacji wetrynaryjnej, Tilley J., Smith F., edra 2020.

Qvigstak G., Kolbjørnsen Ø., Skancke E., Waldum HL. 2008. Gastric neuroendocrine carcinoma associated with atrophic gastritis in the norwegian lundehund. J Comp Pathol. 139(4): 194-201.

Vebb C., Twedt DC. 2003. Canine gastritis. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 33(5): 969–985.

Marks SL. 2013. Diarrhea. Canine and Feline Gastroenterology. 99–108.

Volkmann M., Steiner JM., Fosgate GT., Zentek J., Hartmann S., Kohn B. 2017. Chronic Diarrhea in Dogs – Retrospective Study in 136 Cases. J Vet Intern Med. 31(4): 1043–1055.

Defarges A., Blois SL., Gibson TWG. 2018. Disorders of the Stomach and Intestines in Dogs. [www1. https://www.msdvetmanual.com/dog-owners/digestive-disorders-of-dogs/disorders-of-the-stomach-and-intestines-in-dogs].

Patel PK., Patel SK., Dixit SK., Rathore SR. 2018. Gastritis and Peptic Ulcer Diseases in Dogs: A Review. Int. J. Curr. Microbiol. App. Sci. 7(3): 2475-2501.