Żywienie psa seniora, czyli jak prawidłowo karmić starszego psa

Żywienie psa seniora, czyli jak prawidłowo karmić starszego psa

Pies senior - jak zadbać o optymalne żywienie starszego psa

Starzenie się jest procesem stale postępującym , nieodwracalnym, który dotyczy wszystkich organizmów żywych. Związane jest z wieloma zmianami, które ogólnie wpływają na:

-  stan zdrowia (upośledzenie funkcjonowania układu pokarmowego, nerwowego, krążeniowego czy immunologicznego),

-  kondycję fizyczną (zmniejszenie wydolności organizmu, zanik tkanki mięśniowej, ograniczenie sprawność układu chrząstno-stawowego, odkładanie tkanki tłuszczowej),

-  stan psychiczny i emocjonalny (wszelkie zmiany neurologiczne związane ze zmniejszeniem koncentracji, zdolnościami poznawczymi, osłabienie reakcji na otoczenie, zaburzenia snu, utrata wyuczonych zachowań, zaburzenia w oddawaniu kału i moczu).

Jako nieuchronny proces obejmuje on zmiany wymagające szczególnego traktowania, począwszy od zapewnienia odpowiednich warunków utrzymania, dostarczenia optymalnej ilości ruchu oraz adekwatnego żywienia.
Dzięki spełnieniu kilku wytycznych możemy w znaczny sposób wydłużyć okres życia naszego pupila, zapewniając mu tym samym komfort funkcjonowania oraz czerpanie radości z każdego dnia.

Znaczenie pojęcia „Pies senior”

W praktyce bardzo często wymiennie stosuje się określenie senior oraz geriatryczny.
W odniesieniu do medycyny ludzkiej senior jest określeniem osoby, która ukończyła 65 rok życia i związane jest to z naturalnym biologicznym procesem starzenia.
Natomiast określenie geriatryczny jest terminem używanym ze względu na występujące zmiany stanu zdrowia i związane jest z osłabieniem, utratą masy ciała, spowolnieniem wydajność fizycznej, zmęczeniem.

Z definicji pies „senior” to pies, który osiągnął 3/4 przewidywanej długości życia . Natomiast pies geriatryczny to pies, który osiągnął 80% przewidywanej długości życia. Średnia długość życia psa uzależniona jest od rasy a właściwie od wielkości psa (rysunek 1).

Zmiany jakie należy wprowadzić w stylu życia starszego psa

Psy starsze częściej narażone są na rozmaite choroby oraz wymagają większej ilości czasu, troski i opieki.
Należy również wprowadzić zmiany w sposobie żywienia psów seniorów . Zmiany te wynikają z naturalnych procesów związanych z upośledzeniem procesu trawienia i zmniejszeniem metabolizmu oraz bardzo często wymuszone są występowaniem chorób i koniecznością zastosowania odpowiedniego, specjalistycznego postępowania dietetycznego.

Każdy właściciel psa może samodzielnie obserwować zachowanie żywieniowe psa oraz oceniać pojawiające się zmiany i odpowiednio modyfikować sposób postępowania z seniorem.

Ocena starszych psów pod kątem żywieniowych czynników związanych z wiekiem

  1. Ocena apetytu :
    a) Zdolność jedzenia, chwytania, połykania i żucia
  2. Badania ustne :
    a) Ocena przyzębia
    b) Ocena migdałków
    c) Ocena ewentualnych zmian w całej jamie ustnej
  3. Badania sensoryczne :
    a) Wzrok
    b) Zapach
    c) Smakowitość posiłków
  4. Mobilność i dostęp do wody :
    a) Czy pies potrafi chodzić lub sam pobierać pokarm?
    b) Czy w otoczeniu psa są inne zwierzęta lub przedmioty uniemożliwiające mu pobór pożywienia?
    c) Ocena kondycji mięśni (MCS)
    d) Oceny kondycji ciała (BCS) – obecność kulawizn, zwyrodnień stawów, bólu
  5. Ocena funkcji poznawczych snu i zachowania

Aktywność fizyczna u starszego psa

Oprócz zmian związanych ze sposobem żywienia należy również dostosować odpowiednią ilość i częstotliwość aktywności fizycznej dla starszego psa .
Biorąc pod uwagę postępujące zmiany związane z osłabieniem, zmęczeniem, zanikiem mięśni – aktywność fizyczna jest bardzo ważnym elementem życia seniora. Odpowiednio dobrana dawka ruchu oraz rodzaj ćwiczeń wpływa na sprawność fizyczną, minimalizuje objawy sarkopeni, a oprócz tego zapewnia stymulację umysłową.

Zapotrzebowanie na składniki odżywcze u starszych psów

Zapotrzebowanie na energię

W przypadku psów seniorów, podobnie jak u ludzi, wraz z wiekiem maleje zapotrzebowanie energetyczne , wynikające głównie ze zmniejszenia metabolizmu.
W konsekwencji zapotrzebowanie energetyczne psa seniora jest ok. 25% niższe niż zapotrzebowanie dorosłego psa .
Ponadto spadek aktywności fizycznej oraz utrata tkanki mięśniowej jak również wzrost ilości tkanki tłuszczowej, może powodować skłonności do otyłości . Dlatego bardzo ważne jest aby zastosować ograniczenie ilości energii w dawce i odpowiedni sposób żywienia.

Karma typu "light"

Wybierając sposób żywienia karmą przemysłową ważne jest aby wybierać karmę o obniżonej kaloryczności , typu „light” lub przeznaczoną dla seniorów.
Karmy takie dostarczają mniejszą ilość energii oraz składniki pokarmowe w odpowiedniej ilości i proporcji, które pokrywają specyficzne zapotrzebowanie.

Węglowodany w diecie starszych psów

Ograniczenie źródła węglowodanów w diecie psów starszych pozwala na zachowanie ich prawidłowej masy ciała oraz poprawę wrażliwości tkanek na insulinę, co jest niezmiernie ważne w przypadku cukrzycy.

W przypadku karm bezzbożowych ilość występującej skrobi jest ograniczona, co powoduje, że jej miejsce zajmuje zwiększona ilość białka w diecie starszych psów.

Skrobia w karmach bezzbożowych

Skrobia jest węglowodanem zapasowym, w produktach roślinnych.
Jej ilość waha się między 50% a 70% w zależności od rośliny.
Pies trawi skrobię z karmy ponieważ w wyniku ekstruzji (proces produkcji karmy suchej) ulega ona żelatynizacji.
Proces ten polega no rozrywaniu długich łańcuchów skrobiowych na mniejsze polisacharydy, które łatwiej są trawione w przewodzie pokarmowym psa.
Strawność skrobi karm ekstradowanych wynosi powyżej 90%. Karmy bez zbóż stały się obecnie bardzo popularne. Właściciele psów, zwłaszcza tych z nietolerancją czy alergią pokarmową sięgają po alternatywne źródła pokarmów, wybierają te, w których nie ma pszenicy, jęczmienia czy kukurydzy.
Bezzbożowa żywność będzie zawierała podobne lub mniejsze ilości skrobi, co karmy bogate w zboża, jednakże skrobia będzie pochodziła z innego źródła.
Najczęściej pozyskiwana jest z bulw np. z batatów czy ziemniaków . Skrobia ta również jest bardzo dobrze trawiona przez co stanowi dobre źródło energii dla psów.

Białko w diecie psiego seniora

Białko odgrywa bardzo ważną rolę w żywieniu psów starszych. W karmach dla psów starszych powinno stosować się wyższą zawartość białka, łatwostrawnego, o wysokiej wartości biologicznej.
Uwalniane aminokwasy podczas trawienia białka odgrywają ważną rolę w różnych procesach biologicznych. U psów starszych powinno zwiększać się ilość białka w dawce ze względu na zmniejszenie ryzyka sarkopeni oraz utraty beztłuszczowej masy ciała .

Dlatego też niezmiernie istotnym elementem w psiej diecie jest białko pochodzenia zwierzęcego . Zaliczane jest ono do białek pełnowartościowych, czyli takich, które posiadają wszystkie aminokwasy egzogenne oraz zapewniają ich odpowiedni poziom dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.

Wyróżniamy również białka niepełnowartościowe , które nie zawierają wszystkich niezbędnych aminokwasów (cysteiny, izoleuczyny czy tyrozyny) dla podtrzymania funkcji życiowych oraz biała częściowo pełnowartościowe , które posiadają część aminokwasów egzogennych, jednak zawsze w ich aminogramie wystąpi niedobór jednego z nich (np. lizyny, treoniny lub tryptofanu).
Białka, które nie posiadają żadnych wartości odżywczych i nie wnoszą żadnych korzyści dla zdrowia to białko niestrawne (np. keratyna).

U starzejących się psów przeważają procesy kataboliczne, których wynikiem jest miedzy innymi ujemy bilans azotowy.
Takie zjawisko następuje podczas niedostatecznej podaży białka, której skutkami mogą być dysfunkcja nerek, wątroby czy podwyższona temperatura ciała.
Dlatego kluczowym elementem jest dostarczanie białka wysokiej jakości , gdyż podawanie dobrze przyswajalnego białka ogranicza tworzenie nadmiernych reszt azotowych powstających w wyniku reakcji rozpadu białek.

Ograniczenia w dostarczaniu białka u starzejących się psów może być jedynie w przypadku chorób, które takiego zmniejszenia wymagają. Należą do nich niewydolność nerek czy zapalenia wątroby. W takich przypadkach dieta niskobiałkowa będzie bezpieczna, ponieważ pomoże utrzymać równowagę azotową.

Znaczenie tłuszczu w diecie starszych psów

  

Tłuszcz jest ważnym składnikiem psiej diety, dostarczający głównie energii i kwasów tłuszczowych.
Ponadto w organizmie:
- stwarza barierę izolacyjną,
- jest nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
- odpowiada za prawidłową pracę układu nerwowego,
- odgrywa znaczącą rolę w funkcjonowaniu struktur błon komórkowych.

Zarówno nadmiar jak i niedobór tłuszczu będą szkodliwe dla zdrowia zwierzęcia , dlatego ważne jest dostarczanie go w odpowiedniej ilości. Jednakże dla psów starszych powinno się ograniczać ilość tłuszczu oraz zwracać uwagę na jago wartość.
Należy zwracać uwagę na zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz ich wzajemną proporcję (omega 6: omega3).
Należy podkreślić rolę kwasów z rodziny omega 3: EPA i DHA , które mogą:
ograniczać rozwój degeneracyjnych chorób neurologicznych,
- działają przeciwzapalnie oraz antyoksydacyjnie .
Poziom tłuszczu należy minimalizować przy chorobach trzustki (niewydolność, zapalenie) oraz otyłości.

Warto dodać, że tłuszcz jest nośnikiem smaku i jeśli w karmie jest go więcej jej smakowitość wzrasta. Natomiast zbyt duża ilość może spowodować problemy z trawieniem, przyspieszony pasaż treści w przewodzie pokarmowym oraz biegunki.

Rola błonnika pokarmowego w żywieniu psów starszych

Włókno pokarmowe jest składnikiem charakterystycznych dla surowców roślinnych. Występuje w ziarnach, nasionach, owocach, warzywach oraz w produktach ubocznych przemysły młynarskiego.
Do głównych jego zadań należy:

- opóźnienie opróżniania żołądka dzięki czemu pies będzie syty na dłużej,

- pomoc w kontrolowaniu masy ciała psów starszych ze względu na obniżenie strawności składników pokarmowych oraz ograniczenie wchłaniania,

- stymulowanie lub hamowanie namnażania się bakterii,

- korzystna regulacja składu bakteryjnej flory jelitowej (wzrost pałeczek kwasu mlekowego),

- regularność i poprawa jakości wypróżnień,

- zdolność detoksykacyjna poprzez trwałe wiązanie jonów metali ciężkich,

- sprzyjanie leczenia chorób współistniejących oraz łagodzeniu objawów chorób towarzyszących wiekowi podeszłemu tj. cukrzyca (np. opóźnienie wchłaniania glukozy) lub choroby układu sercowo-naczyniowego.


Włókno pokarmowe możemy podzielić na rozpuszczalne i nierozpuszczalne , a ich rola w przewodzie pokarmowym jest zróżnicowana.
Odpowiedni stosunek frakcji nierozpuszczalnej do rozpuszczalnej powinien wynosić 65:35.


Znaczenie probiotyków w diecie starszych psów

  

Wraz z postępującym procesem starzenia się organizmu może dochodzić na dysbiozy jelit , co określamy mianem zachwiania równowagi między dobroczynnymi a szkodliwymi bakteriami w jelitach.
Zaburzenie mikroflory jelitowej często pojawia się u psów starszych , co związane jest z przerostem bakterii patogennych. Zaburzenia mikrobioty mogą nastąpić również w czasie stresu lub częstych zmian środowiska, w trakcie i po antybiotykoterapii.

Niezmiernie istotnym elementem w diecie starzejących się psów powinny odgrywać probiotyki ze względu na zmiany jakie zachodzą w organizmie w tym okresie.
Skuteczność ich obecności wpłynie korzystnie na:
wzmocnienie układu odpornościowego (ograniczenie produkcji cytokin prozapalnych i zapalnych),
stymulacje rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej i ograniczenie patogennej
- jakość oddawanego kału.

Niezmiernie pomocne będę również w czasie zmiany karmy, podczas biegunek oraz po chorobach szczególnie leczonych antybiotykami.

Jak często karmić psiego seniora?

W przypadku żywienia psów starszych bardzo ważna jest częstotliwość oraz regularność w karmieniu psów.
Podawanie tej samej ilości posiłków, o tych samych porach w ciągu dnia sprzyja procesowi trawienia . Dorosłe psy powinno się żywić dwa razy dziennie natomiast u seniorów powinno się podawać kilka mniejszych posiłków nawet 3-4.
Wprowadzając nową karmę koniecznie należy wprowadzić okres przejściowy – mieszając karmę dotychczas stosowaną z nową w odpowiednich proporcjach, zwiększając każdego dnia udział nowej karmy.

Starsze psy wymagają większej uwagi oraz kontroli weterynaryjnej dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na:

  1. Kompleksowe badania fizykalne (ustne, badanie palpacyjne brzucha, ocena ortopedyczna itp.)
  2. Zdolność adaptacji do środowiska pod kątem wzroku, słuchu oraz ogólnej mobilności
  3. Ochrona przed pasożytami oraz chorobami przenoszonymi przez pasożyty zewnętrzne, wścieklizny, salmonellii Campylobacter, profilaktyka heartworm
  4. Ocena zachowania i akceptacji domowników
  5. Stan odżywienia – masa ciała, kondycji (BCS) stan masy mięśniowej (MCS) oraz obecność chorób współistniejących
  6. Całoroczna kontrola pcheł i kleszczy oraz zabezpieczanie zwierzęcia przed ryzykiem pojawienia się
  7. Regularne szczepienia
  8. Kontrola przyzębia
  9. Badania przesiewowe w kierunku nowotworów i zaburzeń o późnym początku.

Bibliografia:

  1. Beynen A.C. Zelfsamengesteld voer voor hond en kat - deel 2. Dier-en-Arts 2015, 6/7, 224-227.
  2. Wang M., Chou J., Chang Y., Lau WL., Reddy U., Rhee CM., Chen J., Hao C., Kalantar-Zadeh K., 2017. The role of low protein diet in ameliorating proteinuria and deferring dialysis initiation: what is old and what is new. Panminerva Medica, 59(2):157-65.
  3. The 2019 AAHA Canine Life Stage Guidelinesare supported by generous educational grants from Boehringer Ingelheim Animal Health USA Inc., CareCredit, Elanco Animal Health, Hill’s ® Pet Nutrition, Inc., IDEXX Laboratories, Inc., Merck Animal Health and Zoetis Petcare.
  4. Platta A. Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 2014, vol. 86:154-166
  5. https://vetnutrition.tufts.edu/2018/03/the-skinny-on-fat-part-1/.
  6. Hurnik-Bojarska S., Skorupińska A., 2018. Błonnik pokarmowy. Rola i znaczenie w diecie. Kosmetologia Estetyczna, 3, 7, 295-298.
  7. https://www.aaha.org/aaha-guidelines/life-stage-canine-2019/life-stage-checklist/
  8. https://www.aaha.org/aaha-guidelines/nutritional-assessment-configuration/bcs-and-mcs/
  9. Wilczak J., 2016. Ile białka w karmie. (https://zoobranza.com.pl/bialko-w-karmie-ale-ile/).
  10. Ostaszewski P., 2017. Białko w karmach ważny składnik diety psów i kotów. https://zoobranza.com.pl/bialko-w-karmach-wazny-skladnik-diety-psow-i-kotow/
  11. Beynen A.C., 2015. All-meat diets for dogs. Creature Companion, 52-53. DOI: 13140/RG.2.2.22137.47208.
  12. Churchill J.A., 2018. The Fountain of Age: Feeding Strategies for Senior Pets. COMPANION ANIMAL NUTRITION SUMMIT, 57-63.
  13. Alegría-MoránA., Guzmán-Pino S.A., Egaña J.I., Muñoz C., Figueroa J., 2019. Food Preferences in Dogs: Effect of Dietary Composition and Intrinsic Variables on Diet Selection. Animals (Basel), 9(5): 219.
  14. Andre, Leriche L., Chaix G., Thorin X., Burger M., Nguyen P., 2017. Recovery of insulin sensitivity and optimal body composition after rapid weight loss in obese dogs fed a high-protein medium-carbohydrate diet. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, 101 (1), 21-30.
  15. Beynen A.C., 2016. Starch in dog foods. Creature Companion, 52, 54. DOI: 13140/RG.2.2.22575.94886.
  16. Shmalberg J., 2015. The Protein Paradigm: ASSESSING DIETARY PROTEIN IN HEALTH & DISEASE. TODAY’S VETERINARY PRACTICE (https://todaysveterinarypractice.com/wpcontent/uploads/sites/4/2016/05/T1511C06.pdf).