Dynia dla psów i kotów czyli pomarańczowy superfood o doskonałych właściwościach zdrowotnych

Obecny stan wiedzy wskazuje, że psy i koty należą do najpowszechniejszych zwierząt trzymanych blisko ludzi, czyli w ognisku domowym. Bardzo często, w sposób dość nieświadomy, traktujemy ich jako członków rodziny, nadając im cechy ludzkie. Jedną z takich cech jest dzienny sposób skarmiania.
Badania naukowe wskazują , że właściciele swoich pociech popełniają liczne błędy dietetyczne, które mają odzwierciedlanie w żywieniu, a tym samym w utrzymaniu zbilansowanej diety swoich czworonogów. Tak więc prowadzenie zdrowego stylu życia będzie miało przełożenie na prawidłowe funkcjonowanie i komfort życia psów oraz kotów.

Ze względu na ich dobroczynne właściwości niektóre produkty roślinne takie jak owoce i warzywa coraz częściej używane są w diecie zwierząt domowych , szczególnie wśród psów.
Fortyfikowanie nimi karm suchych oraz mokrych ma swoje uzasadnienie, ponieważ zostały one sklasyfikowane jako nowa żywność, potocznie zwana żywnością funkcjonalną . Nie tylko owoce i warzywa, ale również zboża, zioła czy przyprawy okrzykiwane są mianem „superfoods”.
Coraz częściej bada się wpływ nowej żywności na zdrowie psów i kotów. Dzięki poznaniu oraz zrozumieniu procesów metabolicznych zachodzących w organizmie pupila w trakcie ich podawania, pomoże nam żywieniowcom, optymalizować sposób żywienie, a lekarzom weterynarii zadbać o stan zdrowia zwierząt towarzyszących.

Procesy trawienia różnią się w zależności gatunku zwierzęcia. Mimo, że podstawą diety zarówno psa jak i kota powinno być mięso to dodatek w postaci owoców lub warzyw będzie wartościowym źródłem składników odżywczych oraz związków bioaktywnych.

 Ze względu na zmienność procesów trawiennych (zdolność syntetyzowania witamin, trawienie glukozy) u zwierząt domowych warto jest dokładnie analizować ich sposób żywienia, tj. skład podawanej karmy suchej/mokrej, prawidłowy bilans makroskładników w przypadku diety BARF oraz smakołyki, biorąc pod uwagę indywidualnie psy i koty.

Pies jest zwierzęciem, który radzi sobie z trawieniem zarówno owoców jak i warzyw. Fizjologia jego przewodu pokarmowego umożliwia wykorzystywanie dobroci z surowców roślinnych, dzięki obecności enzymów amylolitycznych. Amylaza należy do grupy enzymów trawiennych zaliczanych do hydrolaz umożliwiających rozkład wiązań glikozydowych w węglowodanach. Dlatego też warzywa czy owoce coraz częściej stosowane są w dietach psów oraz kotów.

Do popularnych warzyw i owoców jakie podaje się psom i kotom należą:

Na chwilę uwagi zasługuje dynia. Dyniowate należą do grupy warzyw, które jako jedne z pierwszych zostały uprawiane przez człowieka. Są one cennym surowcem roślinnym w kulturze i gospodarce wielu państw. Jako dość tanie warzywo pochodzące z Ameryki, dla ludzi różnych klas społecznych było podstawowym komponentem posiłku.
Do dnia dzisiejszego dynia jest stosowana w medycynie, jak również należy do dodatków w kosmetykach codziennej pielęgnacji. Na rynku pet food również znalazła swoje miejsce .

Dynia uznawana jest jako korzystny produkt dla zdrowia, ponieważ zawiera różne biologicznie aktywne składniki takie jak polisacharydy, kwas para-aminobenzoesowy, sterole, białka i peptydy.

Według badań Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych świeża dynia zawiera około 90% wody oraz:

Szeroki wachlarz doniesień naukowych pozwala na stwierdzenie, że dynia należy do żywości o charakterze prozdrowotnym. Jej największymi atutami są właściwości:

Dyniowate posiadają zidentyfikowane wtórne metabolity takie jak  alkaloidy, flawonoidy, fenole, saponiny, garbniki i kaburbitacyny (tetracykliczne triterpenoidy o silnych właściwościach przeciwgrzybiczych), które nadają gorzki smak miąższowi.

Ponadto, owoce są dobrym źródłem karotenoidów i kwasu g-aminomasłowego . W miąższu dyni naukowcy wyizolowali około dziewięciu fenolokwasów takich jak kwas galusowy, kwas protokatechowy, kwas 4-hydroksybenzoesowy, kwas wanilowy, kwas chlorogenowy, kwas kawowy, kwas p –kumarowy, kwas felurynowy i kwas synapowy, a także sześć flawonoidów, w tym rutynę, kemferol, izokwercetynę, astragalinę, mirycetynę czy kwercetynę, których stężenia zależą przede wszystkim od gatunku i odmiany warzywa.

Znaczna większość udomowionych podgatunków wykazuje większą różnorodność kolorów, kształtów i rozmiarów niż dzikie gatunki.
Dobrze wiadomo, że kolor miazgi dyni wynika głównie z wysokiej obecności pomarańczowego barwnika, jakim jest beta-karoten (prowitamina A). W miazdze kilku gatunków i odmian dyni naukowcy zidentyfikowali karotenoidy tj. neoksantyna, wiolaksantyna, luteina, zeaksantyna, α-kryptoksantyna, α-karoten, β-karoten i ζ-karoten.

Witamina A jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach i pochodzi głównie z karotenoidów syntetyzowanych przez rośliny. Jest ona wchłaniana w jelitach, jednak koty nie są w stanie przekształcać β-karotenu do retinolu. Magazynowana jest jest przez hepatocyty w wątrobie oraz w znacznie mniejszych ilościach w innych narządach np. nerkach.

W przypadku witaminy A ilość ma znaczenia:

Dodatkowo dynia zawiera szereg innych minerałów takich jak miedź, mangan, potas, wapń, żelazo, magnez, cynk, selen oraz witaminy A, E, C i B kompleks. Każda z tych witamin czy minerałów będzie miała znaczący wpływ na organizm dlatego tak ważne jest zwracanie uwagi na dawkowanie pokarmu dla psa lub kota.

Dzięki wysokiej zawartości potasu, dynia może przyczyniać się do niwelowania zmian wiązanych z zaburzeniem pracy serca lub innych chorób na tle krążeniowym.

Dynia należy do warzyw bogatych w rozpuszczalny błonnik, który nie jest wchłaniany w jelicie cienkim tylko ulega pełnej lub częściowej fermentacji w jelicie grubym. Dostając się do okrężnicy mechanicznie drażni receptory w błonie śluzowej jelita grubego zwiększając tym samym perystaltykę/przyspieszając wypróżnienie. Dzięki zwiększeniu objętość kału psa poprzez wchłanianie wody, w czasie fermentacji wytwarzają się korzystne kwasy tłuszczowe, które dostarczają energię do komórek, stymulują wchłanianie sodu i wody w jelitach.

Występowanie biegunek u psów może mieć wiele podłoży, ale najczęściej powiązane są z dietą. Na ten temat będzie więcej w kolejnym artykule.
Biegunka u szczeniąt może wynikać :
- z niewykształconej mikroflory przewodu pokarmowego,
- częstych zmian w diecie,
- podawaniu zbyt dużej ilości smakołyków.

Może wynikać również ze stresu towarzyszącego w poznawaniu świata lub głębiej położnego problemu, który będzie wymagał specjalistycznego leczenia.
U dorosłych psów mogą one towarzyszyć innej chorobie lub być wynikiem nieodpowiedniego modelu żywienia.
J ednym z warzyw, które jest bezpieczne do podawania w czasie biegunek u psów jest dynia . Zawiera ona nierozpuszczalną frakcje błonnika pokarmowego, która może stanowić naturalne wsparcie u psów z rozwolnieniem. Warto pamiętać, że ilość ma znaczenie, ponieważ zbyt duża roślinnego dodatku może jedynie nasilić rozluźnienie stolca i doprowadzić do większego odwodnienia organizmu, co w konsekwencji może doprowadzić do zaburzenia wodno-elektrolitowego będącego niebezpiecznym dla zdrowia psa.

Błonnik działa również jako prebiotyk. Do tej obszernej grupy należą białka, tłuszcze, oligosacharydy, polisacharydy, które trafiają do światła jelita w niezmienionej postaci, ponieważ nie ulegają procesowi rozkładu w żołądku.
Stymuluje on wzrost/aktywność pożytecznych bakterii w jelitach oraz hamuje namnażanie się szkodliwych bakterii. Obniżając poziom pH w jelicie grubym dostarcza niezbędnych składników odżywczych, których potrzebują te bakterie. Niekiedy w przypadku biegunek można również zalecić dodanie probiotyków. Dynia natomiast będzie działa jako wzmacniacz dla żywych kultur bakterii jako naturalny prebiotyk.

Integralną częścią będzie połączenie probiotyku i prebiotyku w synbiotyk, który ze zdrowotnego punktu widzenia będzie najkorzystniejszym połączeniem.

Coraz częściej mówi się również o eubiotyku — rifaksymina alfa, który posiada szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego. W przewodzie pokarmowym jest on aktywny wobec obecnych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, tlenowych i beztlenowych (gatunków wytwarzających amoniak). Oprócz swojego działania przeciwbakteryjnego i przeciwzapalnego eubiotyk może wpływać na modelowanie w sposób pozytywny skład mikrobioty przewodu pokarmowego. Wyniki badań na modelach zwierzęcych oraz hodowlach bakteryjnych, a także analizy meta-genomu wykazały zwiększenie w składzie tej mikrobioty korzystnych szczepów: Bifidobacterium, Faecalibacterium prausnitzi i Lactobacillus po leczeniu rifaksyminą alfa, lecz bez istotnych zmian całościowego składu jelitowego ekosystemu. Miano „eubiotyk”, jakie nadano rifaksyminie alfa, jest więc uzasadnione. W przypadku tego dodatku trwają dalsze badania.

Suplementy błonnika można dodawać do karmy zwierzęcia w postaci celulozy, otrębów pszennych (w przypadku błonnika nierozpuszczalnego) oraz suplementów błonnika ludzkiego, takich jak inulina (w przypadku błonnika rozpuszczalnego) lub suplementów zawierających mieszaninę obu frakcji (np. babka płesznik).

W przypadku podawania takiej formy dla wsparcia układu pokarmowego ważna jest konsultacja dietetyczna celem określenia konkretnego rodzaju i ilości błonnika, który należy dodać do karmy pupila.

Dzięki obecności frakcji włókna nierozpuszczalnego w miąższu dyni zwiększa on objętość stolca, wpływa na spowolnienie trawienia oraz wchłanianie węglowodanów w diecie, co może być korzystne dla regulacji cukru u psów z cukrzycą.
Dynia więc stanowi dobrą formę przekąski dla psów czy kotów z cukrzycą. Ze względu na swoją niską kaloryczność oraz obecność pęczniejącego błonnika w żołądku daje uczucie pełnego brzucha oraz uczucie sytości. W przypadku psów dieta zawierająca zwiększoną ilość obu frakcji błonnika pokarmowego pozwala na trzymanie wagi lub inicjuje jej utratę ponieważ:

W przypadku psów z nadwagą warto wdrożyć regularne i odpowiednie ćwiczenia, które będą predysponowały do utraty masy ciała oraz będą doskonałym dopełnieniem całego redukcyjnego planu dietetycznego.

U psów z niedowagą natomiast, głównym założeniem jest normalizacja masy ciała, zwiększenie masy mięśniowej oraz ustabilizowanie wszystkich procesów metabolicznych, w tym regulacja gospodarki insulinowej.
Psy z niedostateczną masą ciała powinny być skarmiane odżywczą, wysokiej jakości pokarmem lub dietą dla diabetyków, ze względu na obecność obu frakcji włókna pokarmowego. Oczywiście należy pamiętać o uwzględnieniu ilości smakołyków w dziennej racji pokarmowej.

Obecnie w środowisku możemy zauważyć coraz wyższe stężenia toksycznych substancji, jednak najbardziej niebezpieczne będą metale takie jak kadm czy rtęć. Powodują one uszkodzenia tkanek oraz struktury DNA w organizmie. Efekt cytoprotekcyjny względem komórek nabłonka jelita wykazała pektyna z dyni, wszechstronnie znana jako roślinny polisacharyd.

W badaniach wykazano, że dynia, a dokładniej pektyny z niej uzyskane, posiadają zdolność hamowania reaktywnych form tlenu (ROS) w komórkach nabłonka psiej nerki (MDCK1). Zatem pektynę pochodzenia roślinnego można uznać za źródło nowej żywności funkcjonalnej.

Dynia to nie tylko miąższ. To jedynie element jaki można wykorzystać w żywieniu psów i kotów. Z dyni można pozyskać również olej czy pestki, które również mają zdolności prozdrowotne.

Olej z dyni jest cennym surowcem roślinnym, jednak należy zwrócić uwagę na stosunek kwasów n6 do n3 . Zauważyć można, że przewagą w jego profilu są kwasy omega 6, które należą do mediatorów procesu zapalnego. Co nie oznacza, że podawanie jego nie ma swoich korzystnych właściwości.

Choroby wywoływane przez bakterie, wirusy, grzyby i inne pasożyty są głównymi przyczynami śmierci czy rozstroju organizmu, nie tylko u zwierząt. Wzmożona ilość stosowanych leków oraz rosnąca lekooporność mikroorganizmów zakaźnych stała się kręgiem zainteresowań naukowców celem wykreowania leku przeciwko mikroorganizmom chorobotwórczym.
Szukając alternatywnych źródeł przeciwutleniaczy swoje miejsce znalazł olej oraz pestki z dyni. Wykazano, że olej z dyni hamuje działanie Acinetobacter baumanii, Aeromonas veronii biogroup sobria, Candida albicans, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella enterica subsp. enterica serotyp typhimurium, Serratia marcescens i Staphylococcus.

Dzięki dość dużej zawartości witaminy E tj. tokoferoli olej z pestek dyni uważany za istotne ważne źródło w walce z reaktywnymi formami tlenu (ROS), które wzniecając stan zapalny w organizmie wzmaga ryzyko rozwoju nowotworów. Ponadto, w badaniu na myszach wykazano, że podawanie ekstraktu z dyni zwiększa funkcje surowiczej oraz wątrobowej dysmutazy ponadtlenkowej, będącej kluczowym enzymem bariery antyoksydacyjnej organizmu.

Suszone pestki z dyni zawierają ok 6% wody oraz białko (30,23g/100g), tłuszcze (49,05g/100g), węglowodany (10,71g/100g) oraz błonnik (6g/100g). Oprócz tego w swoim składzie posiadają takie elementy jak fosfor, potas, magnez, wapń, cynk, kwas askorbinowy, witaminy z grupy B, foliany czy witaminę K.

Badania pokazują, że suplementacja przekąsek dla psów może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby kamicy pęcherza oraz częstość występowania kamieni w pęcherzu.
W innym badaniu przebadano wpływ wodnych ekstraktów z pestek dyni w leczeniu szczeniąt zakażonych eksperymentalnie pasożytem wewnętrznym wywołujący chorobę zwaną heterofiozą. Wyniki były mocno obiecujące co do właściwości przeciwrobakowych, jednak potwierdzenie ich działania wymaga dalszych badań.

Pomimo wielu zalet zdrowotnych pestek musimy zwrócić uwagę na obecne w nich niebezpieczne zanieczyszczenia.
Głównie chodzi o rozwój pleśni i grzybów chorobotwórczych, które powstają w skutek nieodpowiedniego sposobu przechowywania. Naturalną barierą ochronną dla pestek dyni jest łupina, jednak znaczna większość dostępnych na rynku produktów jest jej pozbawiona. Ze względu na pozbawienie pestek z dyni łupin oraz sposobu ich obróbki i konfekcjonowania w tych dodatkach żywnościowych mogą rozwijać się mikroorganizmy powodujące niechciane skutki dla jelit naszych zwierzaków. Co więcej skutkiem nasłonecznienia surowca jest jełczenie, czyli utlenianie kwasów tłuszczowych oraz nadmierna utrata cennych wartości odżywczych .

Z zakresu badań różnych dziedzin – biotechnologii, fitoterapii, medycyny weterynaryjnej, żywności i żywienia oraz mikrobiologii, zarówno miąższ z dyni, jak i pestki czy olej doskonale nadają się do podawania psiakom czy kotom w codziennej diecie.
Dynię można podawać w formie przekąski gotowanej, pieczonej czy blanszowanej.