Znaczenie witaminy D
Dieta psa bogata w witaminę D3
Dobierając dietę dostosowaną do potrzeb swojego psa należy brać pod uwagę nie tylko dostarczenie właściwej ilości białka, węglowodanów czy tłuszczu. Należy zadbać również o prawidłowy poziom witamin i składników mineralnych. Kluczową grupą związków korzystnie wpływających na zdrowie psa są witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są niezbędne dla zdrowia ssaków, a ich niedobory związane są z różnymi stanami chorobowymi.
W działaniu witaminy A pośredniczy kwas retinowy (RA), który reguluje różne funkcje komórkowe, w tym metabolizm lipidów, jak również wzmacnianie funkcji immunologicznych. Witamina E, czyli alfa-tokoferol, jest cząsteczką przeciwutleniającą, która wpływa na oksydację błony lipidowej, hamowanie stanów zapalnych czy pracę układu odpornościowego. Witamina K należy do czynników krzepnięcia krwi, co więcej uczestniczy w procesie wapnienia w ustroju.
Możemy również wyróżnić witaminę D (opisuje grupę związków steroidowych), określoną za pomocą testu 25-hydrocholecalciferol (25OHD), która ściśle jest związana z homeostazą wapnia i innymi procesami w organizmie.
Aby zrozumieć, dlaczego witamina D jest tak ważna należy zaznajomić się z jej metabolizmem w psim organizmie. Jednak na początek warto poznać mechanizm działaniu u ludzi.
Metabolizm witaminy D u ludzi
Istnieją dwie formy witaminy D, witamina D2, znana również jako ergokalcyferol, oraz witamina D3, znana również jako cholekalcyferol. Witamina D3 jest formą tworzoną w skórze ludzi w czasie ekspozycji na światło słoneczne. Co więcej, ludzie mogą przyjmować witaminę D wraz z dietę, która może mieć postać D2 lub D3. W tym przypadku obie formy są wykorzystywane przez ustrój, jednak dowody naukowe sugerują, że metabolity z D2 są znacznie słabiej wchłaniane niż D3.
Witamina D jest magazynowana głównie w tkance tłuszczowej, jednak może w niewielkich ilościach znajdować się w innych tkankach np. mięśniach. W momencie dostania się do organizmu, po spożyciu, przenoszona jest do wątroby przez odpowiednie białka, w szczególności białko wiążące witaminę D (VDBP - Vitamin D Binding Protein).
W wątrobie witamina D ulega przemianie przez enzymy cytochromu P450 i staje się silnym metabolitem witaminy D, czyli 25-hydroksywitaminą D (25(OH)D), której okres półtrwania szacuje się między 10 a 21 dni.
Określając stężenie 25(OH)D mamy obraz obecności witaminy D pozyskanej wraz z dietą oraz produkcji skórnej, którą można wykorzystać również jako marker do powiązania ze stanem chorobowym np. niskiego stężenia 25(OH)D a ryzykiem raka jelita grubego.
Metabolizm witaminy D u psów
Wśród psów dowody naukowe sugerują, że zdolność produkcji witaminy D za pośrednictwem słońca jest zasadniczo nieznaczna. Podstawą hipotezy stał się fakt braku/ bardzo niskiego stężenia 7-dehydrocholesterolu w skórze psa, przez co konwersję za pośrednictwem promieniowania UV do witaminy D jest niemalże niemożliwa. Dlatego też psy straciły zdolność wytwarzania witaminy D, w konsekwencji musi być ona dostarczana wyłącznie przez pokarm w codziennej diecie. Badania in vivo potwierdziły te odkrycia.
Wśród psów, czyli zwierząt wszystkożernych, witamina D magazynowa w wątrobie, więc jeśli w psiej diecie obecna jest wątróbka, nie oczekuje się niedoboru tej witaminy. Jeśli jednak wraz z dietą przez dłuższy czas nie jest ona dostarczana, uwalniane są jej zapasy.
Witamina D jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach, a zatem organizm może ją magazynować. Ze względu na tę ewolucyjną adaptację zwierzęta mięsożerne są również uważane za bardziej odporne na zatrucie witaminą D ze względu na ich przystosowanie do przyjmowania dużych ilości.
Witamina D z zdrowie psa
Wpływ witaminy D jako ważnego regulatora metabolizmu kości i homeostazy wapnia jest dobrze znany od prawie 100 lat.
Do głównych czynników mogących wpływać na stężenie tej witaminy są:
Większość badań na psach dotyczyła szczeniąt, ponieważ są one bardziej wrażliwe na niedobór witaminy D, natomiast dane dotyczące dorosłych osobników są nadal mocno ograniczone.
Dlaczego więc w ostatnich latach świat weterynaryjny tak mocno zainteresował się właśnie witaminą D?
Mimo, że wiedza jest dalej w powijakach, za wzorowano się badaniami na ludziach. Naukowcy zaczęli łączyć witaminę D z chorobami wśród psów, ponieważ wiele dowodów wskazuje na to, że witamina D może mieć duże znaczenie w kontekście:
a) zmniejszanie ryzyka wystąpienia choroby,
b) zwiększenie skuteczności leczenia i/lub poprawę choroby,
c) zastosowania jako biomarker do spekulowania wystąpienia danej jednostki chorobowej.
Powiązania witaminy D z chorobami psów
Najlepiej ugruntowaną funkcją witaminy D jaką znamy jest regulowanie dostępności wapnia oraz prawidłowy wzrost kości u psów. Coraz więcej badań sugeruje, że witamina D powiązana jest z innymi poważnymi zaburzeniami, nie tylko ze strony układu kostno-stawowego, ale również pokarmowego.
Niedostateczne stężenie witaminy D u psów została skorelowana również z niektórymi nowotworami.
Chociaż same badania nie dowodzą związku przyczynowo skutkowego, stanowią dobrą bazę wyjściową dla naukowców mającą na celu:
a) zbadanie ocenę możliwych pozytywnych skutków suplementacji witaminy D na poprawę stanu zdrowia,
b) zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób wszystkich psów,
c) ułatwienie pracy nad możliwością prognozowania wystąpienia chorób,
d) wykazanie terapeutycznej roli podawania dodatkowych dawek witaminy D psom dotkniętych różnymi chorobami (taką zależność wykazano u ludzi).
Mocne kości psa – wpływ witaminy D
Naukowcy na przestrzeni ostatnich 30 lat badają wpływ różnych diet - bez witaminy D, ze zwiększoną ilości witaminy D oraz dietę suplementowaną zgodnie z wytycznymi.
Kości należą do głównych zasobników wapnia oraz fosforu, dlatego utrzymanie odpowiedniej równowagi tych dwóch pierwiastków ma tak duże znaczenie dla układu kostnego. Okresem, w którym może dojść do zaburzenia ich homeostazy jest czas intensywnego wzrostu.
Najbardziej niechcianymi konsekwencjami mogę być złamania czy deformacje kończyn, takie jak koślawość lub szpotawość. Aby nie dopuścić do takich zwyrodnień niezmiernie ważna jest również witamina D, ponieważ odgrywa kluczową rolę w przebudowie i wzroście kości poprzez aktywację osteoblastów i osteoklasty.
Mimo wielu badań przeprowadzonych na ludziach, wciąż niewiele jest doniesień odnośnie psów i roli witaminy D w zdrowiu i chorobie. Naukowcy w swoich doniesieniach wykazali związki między niską 25(OH)D a nowotworami, nadczynnością przytarczyc, chorobami nerek, chorobami sercowo-naczyniowymi, zakażeniami czy stanami zapalnymi jelit (IBD).
Witamina D i jej znaczenie w innych schorzeniach psów
Receptory zdolne do wychwytu witaminy D występują w wielu narządach, również w jelicie cienkim.
Do podstawowej funkcji witaminy D jest ochrona bariery żołądkowo-jelitowej przewodu pokarmowego. Kalcytriol, czyli aktywna witamina D, ma duże znaczenie w kontekście zdrowia psa. Przede wszystkim odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej, hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych, zmniejszania stanów zapalnych czy powstawania mikrokosmków.
Kalcytriol chroniąc układ pokarmowy hamuje szlaki prozapalne co czyni go ciekawym lekiem w wielu przewlekłych stanach zapalnych (np. choroba zwyrodnieniowa stawów, atopowe zapalenia skóry). Jest to jednak mechanizm, który wymaga dalszych badań wśród psów i kotów.
Witamina D ma kilka efektów immunomodulujących. Badania wykazały, że dodatkowa suplementacja psów witaminą D osłabia przerost bakterii chorobotwórczych, co przekłada się na jej działanie zwiększające barierę immunologiczną. Inne badania wskazują, że myszy z niedoborem witaminy D były bardziej podatne na infekcje ze względu na osłabioną odporność organizmu.
Nieswoiste zapalenie jelit u psów (IBD)
Niedostateczny poziom witaminy D jest powszechny u ludzi z nieswoistym zapaleniem jelit (IBD). Stawiano wiele hipotez badawczych, chcąc wyjaśnić tą zależność.
W skrócie, przyczyny niskiego stanu witaminy D u pacjentów z IBD obejmują: choroba błony śluzowej, zaburzone wchłanianie, niedostateczną podaż wraz z dietą czy upośledzenie wrodzonej odporności immunologicznych.
Opis przypadku łączy nieprawidłowy metabolizm witaminy D z obniżonym poziomem wapnia u psów z: enteropatią z utratą białka (PLE), psów z IBD i hipoalbuminemią (grupa PLE) względem grupy kontrolnej czyli zdrowych osobników. Badanie wykazało, że tylko psy z PLE miały obniżone stężenie 25(OH)D w surowicy w porównaniu z psami z IBD i psami zdrowymi. W tym miejscu potwierdza się jedna z hipotez, że zwiększona utrata witaminy D przez przewód pokarmowy jest odpowiedzialna za niższe stężenia witaminy D wśród psów z chorobami przewodu pokarmowego.
Witamina D a nowotwór psa
Istnieje szereg badań, które wskazują, że witamina D chroni organizm przez różnymi rodzajami nowotworów. Dzieje się tak, ponieważ 1,25(OH)2D posiada zdolność naprawy DNA oraz hamowania namnażania się komórek nowotworowych.
American Institute for Cancer Research w jednym ze swoich badań wykazał, że istnieją dowody powiązania niskiego stężenia witaminy D a rozwojem raka jelita grubego.
W innym badaniu z 2014 roku naukowcy donieśli, że psy z naczyniakomięsakiem miały obniżony poziom witaminy D w porównaniu do zdrowych psów. Natomiast, psy z spirocerkozą miały istotnie niższe stężenie 25(OH)D w surowicy w porównaniu z serum psów zdrowych.
Kolejne badania wskazują, że zarówno psy z guzami komórek tucznych jak i chłoniakiem miały obniżoną 25(OH)D w surowicy.
Witamina D a choroby nerek u psów
Jednym z kluczowych narządów odpowiedzialnych za metabolizm witaminy D są nerki (produkcja 1,25(OH)2D w kanalikach proksymalnych przez enzym cytochrom P450 27B1). Jedną z dysfunkcji jaka może zakłócać ten proces jest przewlekła choroba nerek (PChN).
W jednym z badań wykazano, że stężenia 25(OH)D w osoczu i surowicy były obniżone u psów z PChN w porównaniu ze zdrowymi osobnikami. Dlatego też suplementacja aktywną formą witaminy D zdaje się być zasadna. Pomimo, że 1,25(OH)2D nie jest stosowana jako marker statusu witaminy D, jej pomiar może być nadal przydatny w diagnozie chorób nerek u psów.
Witamina D a choroby serca u psów
Niedostateczna podaż witaminy D jest również ściśle powiązana z chorobami sercowo-naczyniowymi, ponieważ promuje kurczliwość serca i działa na pogrubianie ścian lewej komory serca (kardiomiopatia przerostowa; HCM, hypertrophic cardiomyopathy). Badania wśród psów wykazały, że mediana stężeń 25(OH)D była istotnie niższa u psów z niedomykalnością zastawki dwudzielnej (mitral regurgitation) w stadium B2, C oraz D niż w przypadku psów w stadium B1 (pacjenci, u których nie stwierdzono żadnych zmian rentgenologicznych bądź echokardiograficznych).
Lepsze zrozumienie ważności witaminy D w diecie psów jest fundamentem dla zapewnienia zdrowia czworonogom. Zmienność zapotrzebowania oraz regularny pomiar witaminy we krwi może stanowić element diagnostyczny oraz czynnik prewencyjny względem chorób lub element ograniczający ryzyko choroby dla większości populacji.
Warto dodać, że regularne badania krwi psa pomagają określić czy stosowana dieta jest odpowiednia – nie jest niedoborowa lub nie posiada zbyt dużej ilości białka czy tłuszczu.
Odnosząc się do zaleceń dziennej dawki witaminy D w diecie psa powinna być ona przestrzegana według najnowszych norm NRC, AAFCO i FEDIAF.
Do tej pory przeprowadzono znikomą badań dotyczących dawkowania witaminy D u dorosłych psów, szczególnie w celu poprawy stanu witaminy D w organizmie, dlatego dawka suplementacji witaminą D powinna być utrzymywana tuż poniżej bezpiecznego górnego limitu zalecanego przez NRC.
Co więcej, minimalna toksyczna doustna dawka witaminy D nie została zgłoszona dla dorosłych psów.
Witamina D jest niezmiernie ważna w diecie psów, ponieważ jej niedobór może mieć negatywny wpływ na zdrowie czworonogów.
Należy pamiętać, aby żywienie naszych pupili było odpowiednio zbilansowane nie tylko pod kątem białka i tłuszczu, ale również witamin w nim rozpuszczanych.
