Selen ważny biopierwiastek w diecie psów i kotów

Selen został odkryty już w XIX wieku przez jednego z najbardziej wybitnych szwedzkich chemików całej Europy. Początkowo selen uznawany był za substancję trującą, wywołującą przewlekłą toksykozę selenem. Dotknięte tą chorobą zwierzęta były słabe, wychudzone, anemiczne i pozbawione witalności. Co więcej charakterystycznymi zmianami były uszkodzeniem keratyny włosów i paznokci. 
Wraz z rozwojem nauki selen ponownie stał się obiektem badań. Istotność tego pierwiastku wykazali Schwarz i Foltz udowadniając, że jego niedobór w diecie powoduje martwicę wątroby.

Obecnie jest niewiele badań oceniających wpływ selenu na zdrowie psów i kotów.

Czym jest selen?

Selen jest śladowym pierwiastkiem, który ma ogromne znaczenie dla zdrowia psów i kotów. W organizmie, zarówno ludzi jak i zwierząt, pełni szereg funkcji do których należą:

Selen tworząc selenki chroni organizm przed toksycznym działaniem nie tylko kadmu i rtęci, ale również jest doskonałym antagonistą względem metali ciężkich (ołów, miedź, cynk).

Wpływ selenu na zdrowie zwierząt domowych

Wśród dość okrojonej wiedzy z zakresu badań dotyczących wpływu selenu na zdrowie zwierząt domowych selen należy do niezbędnych składników odżywczych uczestniczących w metabolizmie enzymów takiej jak peroksydaza glutationowa (GPx - biomarker określający bioaktywność Se). Jako pierwszy odkryty selenoenzym pełni rolę ochronną komórek przed stresem oksydacyjnym, który zaangażowany jest w uszkodzenie struktury DNA oraz proces nowotworzenia.

Selen to składnik pokarmowy, któremu przywiązuje się coraz większą wagę, szczególnie w żywieniu psów i kotów, ponieważ wywiera korzystne działanie w metabolizmie tarczycy (reguluje aktywność dejodynaz jodotyroniny) czy w stanach oparzeń skóry. 
Jest również ważny z punktu żywieniowego, gdyż wzmacnia odporności, dlatego jego profilaktyczna suplementacja będzie zwiększała barierę immunologiczną, szczególne wśród młodych psów.

Z roku na rok obserwujemy coraz większe zaangażowanie ze strony właścicieli w dbałość o zdrowie oraz długowieczność swoich podopiecznych. Do małoinwazyjnych, a za razem ważnych badań celem określenia stężenia selenu należą biomarkery (ze względu na ich wrażliwość manipulacji) tj.:

- krew pełna,
- osocze i surowica,
- kondycja skóry, sierści/włosów i pazurów.

Selen zaliczany jest również jako czynnik przeciwzapalny. W towarzystwie witaminy E jest podawany jako dodatkowa suplementacja w przypadku zapaleń trzustki lub schorzeń na tle sercowo-naczyniowym. Co więcej, taka kombinacja miała pozytywny odzwierciedlenie w leczeniu psów z zaburzeniami neuro-motorycznymi.

Utrzymanie prawidłowego poziomu selenu jest ważne z punktu widzenia wieku psa. Wśród starszych psów ryzyko pojawienia się chorób nowotworowych jest niezmiernie wysokie. Taki stan kojarzony jest głównie z namnażającymi się stanami zapalnymi oraz dysfunkcją organów, w tym pracy wątroby. Dzięki udowodnionemu działaniu antyrakowemu, zachowanie prawidłowych wartości selenu w organizmie będzie elementem profilaktycznym. 

Niedobór selenu w diecie psów i kotów

Warto wspomnieć o niedoborze tego pierwiastka, gdyż jego nieodpowiednie stężenie może powodować powstawanie kamicy szczawiaowo-wapniowej lub wcześniej wspomnianych nowotworów. Niedostateczna podaż selenu jest obserwowana również wśród psów z alergiami. 
Ponadto, zbyt mała ilość selenu w diecie może być związana z zaburzeniem pracy serca lub mięśni, szczególne u szczeniąt i dorosłych psów.
Przy niedoborze selenu i witaminy E mogą występować:

- ogólne osłabienie,
- obrzęki,
- brak apetytu,
- niechęć do zabawy,
- trudności w swobodnym oddychaniu.

W odniesieniu do suk w okresie ciąży niedobór selenu w diecie może przyczynić się nawet do utraty potomstwa.

Zalecenia ilości selenu w karmie dla psów i kotów

Maksymalny limit prawny, zgodny z prawodawstwem UE, w przypadku selenu będącego dodatkiem do karmy to 0,5mg/kg. Należy pamiętać, że ta wartość odnosi się do selenu jako dodatku do karmy jak również sumy jego ilość w produktach użytych do produkcji karmy.

Według "Wytycznych Żywieniowych" FEDIAF z 2020 roku zalecany poziom selenu dla psów na 1000kcal energii metabolicznej to:

- dla kamy suchej 55 µg,
- dla karmy mokrej 67,5 µg.

Według "Wytycznych Żywieniowych" FEDIAF z 2020 roku zalecany poziom selenu dla kotów na 1000kcal energii metabolicznej to:

- dla kamy suchej 70 µg,
- dla karmy mokrej 87,5 µg. 

Różnice w ilości tego pierwiastka w karmach mogą wynikać z dodatku użytego mięsa, szczególnie w odniesieniu do rybnych karm mokrych dla kota.
Niestety wciąż istnieją trudności w oszacowaniu optymalnej ilości selenu w karmach komercyjnych dla psów i kotów. Takie zakłopotanie wynika między innymi ze zbyt małej wiedzy na temat dostępności biologicznej tego pierwiastka.

Źródła selenu w diecie psów i kotów

Jak wiadomo głównym źródłem selenu w diecie psów i kotów jest pokarm. W przypadku noworodków selen i inne składniki odżywcze przyjmowane są wraz z mlekiem matki. W dalszych etapach życia są one pobierane wraz z karmą mokrą lub suchą.

Obfitującym w selen pokarmem są:

Selen dostarczany jest do zwierzęcego organizmu w dwóch postaciach:

a) organicznej - w postaci selenometioniny - z mięsa i innego rodzaju żywności,

b) nieorganicznej - w postaci selenianu sodu - masowa forma wzbogacenia karm dla zwierząt.

Ze względu na dwojakość występowania sposób wchłaniania do organizmu przez jelito cienkie, może się od siebie różnić.

Selen - pierwiastek o doskonałych właściwościach zdrowotnych dla psów

Zaburzenia płodności wśród samców

Istnieje silna korelacja między dietą, stresem oksydacyjnym a płodnością wśród samców. Kiedy pies jest pełen sił witalnych naszym priorytetem jest zapewnienie u odpowiedniej ilości białka, tłuszczu, marko i mikroelementów w diecie, wody oraz dostatecznej aktywności fizycznej. Jeśli jednak dochodzi do rozwoju patologii, nie tylko związanej z układem pokarmowym, staramy się skutecznie działać (opieka weterynaryjna) wdrażając do diety kluczowe składniki, do których należą selen (Se) i witamina E. Te dwie substancje są ważne w przypadku poprawy nasienia, zwłaszcza jeśli dochodzi do ich niedoboru w diecie samców. Badania pokazują, że jedną z przyczyn niepłodności wśród samców jest niedostateczna podaż witaminy E oraz selenu w połączeniu ze stresem, toksynami oraz chorobami autoimmunologicznymi.

Nowotwór prostaty wśród samców

Kolejne badania podkreślające ważność selenu zostały przeprowadzone na grupie psów rasy beagle. Wykazano w nich, że szacunkowy odsetek komórek prostaty z uszkodzeniami struktury DNA wśród psów leczonych selenem był statystycznie istotnie niższy niż u psów w grupie kontrolnej (bez dodatkowej suplementacji selenem). Naukowcy potwierdzili, że codzienna suplementacja dawkami selenometioniny lub drożdżami wysokoselenowymi wpływa pozytywnie na hamowanie rozwoju raka prostaty u psów. Ponadto, wywnioskowali, że selen może korzystnie wpływać na starzejącą się prostatę, zmniejszając akumulację uszkodzeń DNA w komórkach nabłonka.

Nowotwór gruczołu sutkowego u suk

W XX wieku zostały przeprowadzone badania na psich liniach komórkowych z nowotworem gruczołu sutkowego. Wyniki wykazały, że wdrożenie selenu z sukcesem hamował namnażanie się komórek rakowych.

Zachowanie równowagi mikroflory przewodu pokarmowego

Selen w połączeniu z innymi pierwiastkami (np. cynk) wykazuje również zdolność antyoksydacyjną przyczyniając się do obniżenia substratów utleniania tłuszczy.
Dzięki zastosowaniu probiotyku wzbogaconego o selen zaobserwowano zwiększoną ilość bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium oraz zmniejszonej liczebności bakterii Escherichia coli, Staphylococcus i Enterococcus.

Selen to coś więcej iż pierwiastek śladowy w karmie. Selen to źródło chroniące psi i koci organizm przed reaktywnymi formami tlenu uszkadzającymi komórki. To również element odporności naszych pupili bez względu na etap życia.